سود و زیان های مسابقات و جوایز معماری

سفید ویژه معماری این هفته Ú©Ù‡ مصادف شده بود با ایام شهادت بانوی دو عالم Ø› با تسلیت مجری Ùˆ کارشناس برنامه Ùˆ سپس توضیح امیر محمدخانی در مورد مسابقات معماری – Ú©Ù‡ قرار بود بحث محوری این هفته باشد ØŒ راهش را آغاز کرد . پس از آن به سیاق هفته های اخیر سایتی در مورد معماری معرفی شد Ø› Ú©Ù‡ سایت این هفته بنا نیوز نام داشت . سپس با نمایش تصاویری از جلسه داوران Ùˆ کارشناسان درباره چگونگی برگزاری مسابقات معماری ØŒ با معرفی خانم مهندس اوین کمانگرپور به عنوان مهمان برنامه ØŒ کارشناس Ùˆ مهمان گفت Ùˆ گویشان را آغاز کردند .

امیر محمدخانی ضمن خوشامدگویی به مهندس اوین کمانگرپور از او خواست Ú©Ù…ÛŒ در مورد تعاریف مسابقه Ùˆ جایزه Ùˆ تفاوت های این دو صحبت کند . خانم کمانگرپور با گفتن این Ú©Ù‡ در فرهنگ لغت فارسی مسابقه به معنای پیشی Ùˆ سبقت گرفتن است ØŒ این معنای عام لغوی را به حوزه معماری تسری داد Ùˆ گفت : مسابقه ها در دنیا با هدف انتخاب بهترین ها انجام Ù…ÛŒ شوند Ùˆ معماری هم از این قاعده پیروی Ù…ÛŒ کند . با این تفاوت Ú©Ù‡ ماهیت مسابقه معماری تفاوت دارد . اگر در مسابقات ورزشی معیارها Ú©Ù…ÛŒ است ( مثل سریع ترین Ùˆ قوی ترین Ùˆ ... ) مسابقات معماری روی کیفیت نظر دارند Ùˆ این هم باعث چالش هایی میان کارفرمایان Ùˆ معماران Ùˆ شرکت کنندگان از یک سوو منتقدین مسابقات Ùˆ افراد حرفه ای Ùˆ حرفه مند از سوی دیگر Ù…ÛŒ شود . در مورد سوال شما باید بگویم چالش های معماری رقابتی در دو Ø´Ú©Ù„ قابل مشاهده است . حالت اول زمانی است Ú©Ù‡ بین پروژه های به اتمام رسیده یا ساختمان های ساخته شده یک رقابت ایجاد Ù…ÛŒ شود . از این نوع رقابت به عنوان award  ÛŒØ§ جایزه معماری یاد Ù…ÛŒ کنیم . حالت دوم رقابت معماری برای پروژه هایی است Ú©Ù‡ فعلا وجود ندارند Ùˆ باید طراحی شوند . از این نوع رقابت میان پروژه هایی Ú©Ù‡ باید طراحی شوند به عنوان competition  ÛŒØ§ مسابقه یاد Ù…ÛŒ شود .  Ù…هندس کمانگرپور در ادامه در مورد تاریخچه مسابقات معماری گفت : مسابقات معماری از دیرباز در ایران مورد توجه بوده است Ùˆ سابقه این توجه به دوران ساسانیان Ùˆ پیش از ورود اسلام به ایران Ù…ÛŒ رسد . مثلا گفته شده کاخ ایوان مداین Ùˆ طاق کسرا از طریق یک مسابقه اجرا Ùˆ ساخته شده اند . بعد از اسلام هم شواهدی از این امر در مسجد جامع اصفهان وجود دارد . Ø´Ú©Ù„ جدید مسابقات معماری هم پس از ورود ایران به دوران مدرن در این سرزمین برگزار شده Ú©Ù‡ در خاطرات وارطان هم به این مسئله اشاره شده است . رونق اقتصادی دهه پنجاه هم رونق بیشتری برای مسابقات در آن روزگار فراهم کرد Ú©Ù‡ از معروفترین ان ها در آن زمان Ù…ÛŒ شود به کتابخانه ملی اشاره کرد . خانم مهندس کمانگرپور در مورد تاریخچه جهانی مسابقات معماری نیز گفت : یک نشریه معتبر معماری از مسابقه ای در سال 448 پیش از میلاد یاد کرده Ú©Ù‡ برای بنای یک پروژه یادمان جنگ برگزار شده است Ø› در این مسابقه طرح های رسیده را ده روز در دید مردم قرار داده بودند تا مردم به آن ها رای دهند . این شیوه در قرون وسطی Ùˆ دوره رنسانس هم در اروپا رواج داشت . تا رسیدیم به قرن نوزده Ùˆ بیست Ø› پس از این Ú©Ù‡ تشکل های صنفی Ùˆ خواسته های صنفی Ø´Ú©Ù„ گرفت قوانینی هم برای این مسابقات تدوین شد . در سال 1839 پیش نویس این قوانین آماده شد Ùˆ در سال 1870 هم متن رسمی آن منتشر شد . 

خانم مهندس اوین کمانگرپور با ذکر این که پشت بیشتر پروژه های خوب شهری ما یک مسابقه معماری برگزار شده که مخاطبان و بینندگان آن آثار از ان خبر ندارند ، در پاسخ پرسش امیر محمدخانی مورد فواید مسابقات چنین گفت : مسابقه از سه دیدگاه فوایدی دارد . اولین فایده در این است که برای جامعه بیشترین فایده را دارد ، چون یک روش دموکراتیک برای انتخاب طرح مناسب برای یک شهر است . و هم چنین انتخاب دموکراتیک برای یک معمار است ؛ و باعث می شود کسی که استعداد و توانایی دارد بتواند بدون رابطه و رانت وارد شده و کاری را انجام دهد . فایده دیگر این است که وقتی کارفرما پروژه ای را به مسابقه می گذارد ، ان پروژه از حالت فردی و شخصی خارج شده و بیشتر منافع اجتماعی آن مدنظر قرار می گیرد . مهندس کمانگرپور سود دیگر برگزاری مسابقات معماری را بالا بردن سطح دانش و فرهنگ عمومی جامعه در خصوص معماری دانست و ضمن اعلام این که خود جامعه معماران نیز سود فراوانی از این مسئله کسب می کنند گفت : چنین مسابقاتی معماران را به جامعه معرفی کرده و برای آن ها ایجاد اشتغال می کند . هم چنین در صورت انتشار عمومی آثار مسابقه می توان کارکرد آموزشی نیز برای این مسئله قائل شد و البته از آن جا که همیشه برای ایده های نو کارفرما وجود ندارد ، چنین مسابقاتی معمار را وامی دارد ایده های جدیدش را اجرایی کرده و در جایی ثبت و ضبط کند . این مهندس که در زمینه مسابقات فراوان به تحقیق پرداخته ، در معرفی پروژه های مهمی که در تاریخچه شان ، ساخته شدن پس از برگزاری مسابقه طراحی موضوع مشترک شان است عنوان کرد : از معروف ترین بنا ها در این زمینه می توان به پروژه ژرژ پمپیدو ، پارک لابیلت ، پروژه بندر یوکوهاما و اپرای سیدنی اشاره کرد .

در ادامه برنامه در بخش خیابان سفید گوشه ای از کارهای مهندس محمد مهدی فخیمی به نمایش در آمد و این مهندس معمار که کارهایش در مسابقاتی در ایتالیا و آمریکا برگزیده شده ، در مورد مسائل مطرح شده در برنامه با دکتر امیر محمدخانی به گفت و گو نشسته و از برخورد و داوری سلیقه ای داوران جوایز و مسابقاتی که در ایران برگزار می شود سخن به میان آورده و با ذکر مثالی عنوان داشت که اثر ایشان که در آمریکا و ایتالیا مقام دوم را کسب کرده ، در ایران در هر سه جایزه مهم معماری در همان مرحله مقدماتی از گردونه رقابت خارج شده بود .

بازگشت دوربین به استودیو فرصتی ایجاد کرد برای کارشناس Ùˆ مهمان تا به آسیب شناسی این جوایز Ùˆ مسابقات بپردازند . اوین کمانگرپور با ذکر این Ú©Ù‡ نه بخش دولتی Ùˆ نه بخش خصوصی در مسابقات Ùˆ جوایز کارامد نیستند ØŒ آسیب اصلی را معطوف نا آشنایی برگزارکنندگان به قواعد Ùˆ قوانین مسابقات Ùˆ جوایز معماری دانست Ú©Ù‡ در اغلب مواقع باعث سو استفاده هایی شده است . ÙˆÛŒ با اشاره به فرصت طلبی Ùˆ شیطنت برخی کارفرماها Ú©Ù‡ با برگزاری مسابقه ( مثلا طراحی یک برج کنار دریا ) از نتایج آن جهت کسب مجوزهای لازم استفاده Ù…ÛŒ کنند ØŒ به معمارانی Ú©Ù‡ برای داوری این قبیل مسابقات انتخاب Ù…ÛŒ شوند توصیه کرد داوری چنین مسابقاتی را Ú©Ù‡ شائبه سو استفاده دارند قبول نکنند . این مهندس در پاسخ توضیحات کارشناس برنامه Ú©Ù‡ از آسیب های عمومی مسابقات ایران سخن Ù…ÛŒ گفت ØŒ توضیح روند برگزاری یک مسابقه را الزامی دانسته Ùˆ چنین شرح داد : در وهله اول باید یک سرمایه گذار یا کارفرما وجود داشته باشد تا یک مسابقه Ø´Ú©Ù„ بگیرد . این کارفرما باید بداند از مسابقه Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ خواهد Ùˆ به اصطلاح هدف داشته باشد . یکی از آسیب های رایج این زمینه در همین مرحله است Ú©Ù‡ کارفرما نمی داند هدفش چیست Ùˆ Ú†Ù‡ Ù…ÛŒ خواهد Ùˆ فقط Ùˆ فقط کلیاتی چون این Ú©Ù‡ یک ساختمان اداری با متراژ مشخص Ù…ÛŒ خواهد ØŒ برایش مفهوم است . در مرحله بعد کارفرما باید قرارداد برگزاری مسابقه را با برگزارکننده منعقد کند Ùˆ سپس مدیر انتخاب Ùˆ دبیرخانه تعیین شوند . مدیر بر اساس معیارها داوران را انتخاب Ù…ÛŒ کند Ùˆ پس از این برنامه مسابقه تهیه Ùˆ تدوین Ù…ÛŒ شود . این برنامه باید واضح Ùˆ بی ابهام شرایط ØŒ نوع Ùˆ زمان بندی Ùˆ میزان Ùˆ نوع جوایز مسابقه را توضیح دهد . سپس برنامه در دبیرخانه وزارت راه Ùˆ شهرسازی ثبت شده Ùˆ لوگوی مسابقه اعطا Ù…ÛŒ شود .   

خانم مهندس اوین کمانگرپور در ادامه آسیب شناسی مسابقات معماری در ایران با اشاره به مسابقاتی که داوری نمی شوند عنوان داشت : وقتی برگزاری یک مسابقه اعلام شد ، طبق شرایط مطرح شده در فراخوان مسابقه ، باید جایزه به اثر یا آثاری داده شود و این جایزه از حداقلی که تقریبا به میزان دستمزد و حق الزحمه ای است که برای آن خدمت مشاوره ای تعریف شده ، نباید کمتر باشد . این هم از نکاتی است که متاسفانه نادیده گرفته می شود و گاه جوایزی داده می شود که در شان مسابقه و معماران نیست .